استاد جلیل شهناز رپرتوار موسیقی ایران

استاد جلیل شهناز رپرتوار موسیقی ایران؛ جلیل شهناز هم نوازنده و هم آهنگسازی توانا برای موسیقی ایرانی محسوب می‌شود

وجوه ناشناخته استاد جلیل شهناز

ردیف دستگاهی، نقطه ثقل و بعضاً نقطه عظیمت موسیقی ایرانی قلمداد شده است. ردیف معیارسنج حدود و ثغور یک نوازنده و موسیقی‌دان ایرانی محسوب می‌شود. سخن گفته شده، با اندکی تفاوت، نظر عمده اصالت‌گرایان موسیقی ایرانی است. در مقابل این رأی، آرایی مطرح شده که ردیف تنها به عنوان نقطه آغاز کار محسوب می‌شود؛ بر نوازنده و موسیقی‌دان فرض است که در چارچوب ردیف دستگاهی دست به ابتکار و خلاقیت بزند. مدعیان این نظر حتی مفاهیمی مانند آهنگسازی و بداهه‌نوازی را در چارچوب ردیف مطرح کردند. نظریه‌پردازان مدرن که از محدوده چارچوب هم خارج شدند و قائل به نوعی ساختارشکنی شدند.

نظریه نگارنده تا حدی از مبادی مدرن پیروی می‌کند. بر این اعتقاد است که رپرتوار ردیف محدود است و باید به خلق فضاهای جدید در موسیقی پرداخت. نمونه بارز این خلاقیت و مدرن‌سازی کلنل وزیری بود. استاد جلیل شهناز در کنار ساخت اتود در دستگاه‌های مختلف موسیقی، در صدد نشان دادن فضاهای دیگری در قلمرو موسیقی بود. به طور رسمی و آکادمیک، ما از زمان وزیری، توانستیم قلمرو آهنگسازی را تجربه کنیم که این نیز محصول آن فضاسازی و نوآوری بود.
البته به عقیده نگارنده دامنه خلاقیت وزیری محدود بود. اما به خوبی توانست، امکان فرآروی از ردیف دستگاهی و جریان آهنگسازی را در موسیقی ما هموار سازد.

نواخت تار در حوزه ردیف

عمده نوازندگان تار ما یا ردیف‌نواز بودند، یا بداهه‌سرا و مدعی خوش‌نوازی و خوش‌کوکی در ساز هستند. به عنوان نمونه فرهنگ شریف، نوازنده‌ای است که کمتر نوازنده‌ای مانند وی به صدادهی و صداسازی از تار، این همه تأکید داشته است.

بهترین استاد تار

استاد عزیز به خوبی امکانات صدادهی ساز را می‌شناسد. ایشان شگردهایی را نمایان ساخته است که بسیاری از نوازندگان تار (حتی خود استاد جلیل شهناز) میراث‌دار آن هستند.

اما فرهنگ شریف، هیچ‌گاه در مقام آهنگسازی و ملودی‌سازی در ساز خویش نبوده است. رپرتوار نواخت شریف محدود است.

اما داستان جلیل شهناز، تفاوت اساسی با تمامی نوازندگان تار دارد. وی با بهره گیری از حربه‌های مختلف خوش‌صدایی و صدادهی در ساز، در صدد آهنگسازی و ملودی‌سازی است.
استاد جلیل شهناز هم نوازنده و هم آهنگسازی توانا برای موسیقی ایرانی محسوب می‌شود. پر ملودی و واریته‌ترین ساز ایرانی، ساز جلیل شهناز است.

پس از موسیقی گلهایی، دو جریان در موسیقی ایرانی رایج شد:

یک جریان همان جریان ردیف‌گرای اصالت‌مند بود و دیگری بر سیاق فضای گلها، در صدد آهنگسازی بود. جلیل شهناز محصول فضای گلهایی است. گرچه که اشراف کامل به ردیف و مبادی ردیف داشت.

آموزشگاه موسیقی در شرق تهران – آموزشگاه موسیقی نارمک – آموزشگاه موسیقی